In de laatste aflevering
van de podcastserie This American Life vertelt de Amerikaanse hoogleraar psychologie Mary Koss hoe
ze aan het begin van haar carrière een onderzoek opzette over verkrachting. Ze
ondervroeg vrouwelijke studenten op de universiteit waaraan ze was verbonden of
ze ooit verkracht waren. Vrijwel niemand zei ja. Verkrachting, was de heersende
gedachte, was een zeer zeldzaam fenomeen, het kwam bijna niet voor en werd
alleen gepraktiseerd door enge mannen die in bosjes lagen te wachten op
weerloze vrouwen.
Het waren de jaren zeventig en er was nooit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar verkrachting. Mary Koss was de eerste. Ze besloot de vraagstelling aan te passen. Heeft iemand wel eens geweld gebruikt of met geweld gedreigd om seks af te dwingen terwijl je dat niet wilde?
Een op de vier
vrouwen beantwoordde de vragen met ja. Ze beschreven het als het ergste dat ze
ooit was overkomen en gaven aan er nog steeds veel last van te hebben. Maar ze noemden
het geen verkrachting.
Het deed me denken aan een slachtoffer van Ali B. in
de documentaire van BOOS over seksueel misbruik bij The Voice. De vrouw zei dat
ze niet verkracht was, maar toen ze beschreef wat de Voice-coach bij
haar had gedaan, klonk dat toch als een verkrachting. Toen de interviewer dat
tegen haar zei, aarzelde ze. Ze vond het zo’n groot woord. Maar misschien, zei
ze tenslotte, was het dat toch wel geweest.
Zeven jaar na haar baanbrekende onderzoek voerden Koss
en haar collega-onderzoekers het onderzoek nog eens uit, nu landelijk. De
uitkomst bleef hetzelfde: weer antwoordde een op de vier vrouwen op de vraag of
ze wel eens was gepenetreerd tegen haar wil: Ja, dat is wel gebeurd, maar ik
ben nooit verkracht.
En, zegt Mary Koss in de uitzending, dat is nu helaas nog
steeds zo. Je zou verwachten dat er inmiddels wel wat veranderd was, maar dat
is niet het geval. Vrouwen noemen het nog steeds geen verkrachting als ze zijn verkracht.
Ook mannen die verkrachten noemen het zelden zo. Koss:
Tijdens een politieverhoor zeggen verkrachters vaak: Ik weet niet wat ik hier
doe, ik word beschuldigd van verkrachting, maar ik ben geen verkrachter. Als
ze dan worden gewezen op de beschrijving van verkrachting in het strafboek trekken
ze wit weg omdat ze niet wisten dat dat verkrachting was.
Dat deed me denken aan Johan Derksen die vertelde ooit
een bewusteloze vrouw te hebben gepenetreerd met een kaars, en aan alle mannen,
maar ook vrouwen, die daarna over elkaar heen buitelden om te roepen dat ze het overdreven vonden dat dit een
verkrachting werd genoemd. (Artikel 242 Wetboek van Strafrecht: Bij verkrachting gaat het om (…) een ander
dwingen tot het ondergaan van handelingen die bestaan uit of mede bestaan uit
het seksueel binnendringen van het lichaam.).
Derksen zelf meende dat
hij het slachtoffer was geworden van ‘de cancel- en wokecultuur’, hij had zich
kwetsbaar opgesteld door iets over zichzelf te vertellen dat ‘niet mooi’ was.
Hij had daarom recht op een beloning, niet op straf, vond hij.
Mary Koss zegt: Er zal pas wat veranderen als mannen erkennen
dat dat wat ze hebben gedaan geldt als verkrachting.
Tot slot: tijdens het schrijven van dit stukje zocht ik telkens naar een synoniem voor verkrachting, ik had het gevoel dat ik het woord zelf te vaak gebruikte en het is een lelijk woord, vind ik, een woord waar ik altijd een beetje van schrik, maar een synoniem vond ik niet, dus ik heb alles laten staan. Het is belangrijk dat we de dingen bij de naam noemen, dat we er niet omheen draaien omdat we bang zijn dat er iemand van schrikt. Het is belangrijk dat we duidelijk zijn.
